Lưu Hương Ký

Là một nhà thơ Nôm kiệt xuất đương thời với Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương (1770? - 1840?) càng ngày càng được khám phá ra như một thiên tài về thơ chữ Hán, chủ yếu dựa vào tư liệu mà ta có được từ cuống Lưu Hương Ký do Trần Thanh Mại giới thiệu với độc gải vào đầu thập kỷ 1960. Dù tầm quan trọng của tập thơ là như thế, 50 năm đã trôi qua nó vẫn chưa được phiên âm và dịch đầy đủ sang tiếng Việt ngày nay. Đây là lần đầu chúng ta có được trọn vẹn (1) phóng ảnh của 22 trang nguyên bản tập thơ; (2) bản phiên âm chính xác của toàn bộ 44 bài thơ ở trong đó (15 bài chữ Hán và 29 bài Nôm;) (3) bản dịch sang Quốc ngữ của các bài thơ chữ Hán, chưa kể bên cạnh đó còn có bản dịch "Lưu Hương Ký tự" (do Tốn Phong thị,) những chú thích, phân tích và phụ lục. "Đây là tất cả thơ văn trong đời tôi từ trước đến nay," Hồ Xuân Hương nói với người bạn (và có thể một lúc cũng đã là người tình) tên Tốn Phong vào đầu năm Giáp tuất 1814, "nhờ anh làm cho bài tựa." Chính do lời yêu cầu đó mà, qua bài tựa của Tốn Phong, ta biết được đích xác vể một số chi tiết trong đời của "bà chúa thơ Nôm (tên đặt cho bà bởi tác giả Lê Tâm) và nhất là cuộc sống phong phú của bà với tao nhân mặc khách dưới thời vua Gia Long (1802 - 1820.) Nhưng quang trọng hơn cả là qua tập thơ ta có được một số thơ Nôm và Hán đích thực của bà, đạp đổ hết những ngộ nhận mà học thuật Việt Nam đã dung dưỡng trong gần 200 năm do cái thói "nói dựa" và thích thêu dệt từ những bài thơ Nôm nổi tiếng được truyền tụng của bà.